Afbeelding 2.05
| Hoekharp |
Reliëf uit het paleis van de Assyrische koning Sennaherib [704 – 681 VC] in Nineveh, Mesopotamië. Een horizontale hoekharp, met plectrum bespeeld door martiale figuren. Dit was in de 7e eeuw VC aan het hof gebruikelijk bij offerplechtigheden en andere feestelijkheden. Wat de handjes op de snaarhouder betekenen is onbekend. De snaren zijn om de snaarhouder heen gewikkeld. Met afhangende koorden kan de stemming worden geregeld.
Alle reliëfs zijn nu in het British Museum in Londen.
Afbeelding 2.01 Oudste afbeelding van een hoekharp op een wijnvat uit de dynastie van Larsa [1900 – 1600 VC], Babylonië. Het is een kleine tekening waardoor het niet duidelijk is hoeveel snaren er op staan. Wel lijkt het instrument groot ten opzichte van de bespeelster. De bevestiging van de klankkast aan de snaarhouder is niet weergegeven. De klankkast had een houten geraamte en was omkleed met stof of leer |
Afbeelding 2.02 Terracotta reliëf uit Larsa, begin 2e millenium VC. Dit lijkt een forse hoekharp met zeven snaren die met stemkoorden aan de snaarhouder vast zitten. De vingers van de linkerhand zijn zichtbaar door de snaren heen. Het is niet te zien of de harpist een band of steun gebruikt om te voorkomen dat de harp wegglijdt. |
Afbeelding 2.03 Houten beeldje, gevonden in Egypte maar afkomstig van het volk der Hettieten. Dit was een volk dat rond 2000 VC uit het noorden naar Mesopotamië kwam en daar een eigen Rijk stichtte. Zo kwamen ze ook in Egypte terecht waar ze vochten tegen Ramses II [rond 1300 VC] die juist uitbreiding van zijn gebied in noordelijke richting wilde. Het beeldje werd geïdentificeerd als Hettietisch aan de hand van de kleder- en haardracht en de harp. |
Afbeelding 2.04 Houten beeldje van harpiste met hoekharp, gevonden in Egypte. Dit beeldje is afkomstig uit een tombe van de 19e dynastie, rond 1200 VC. Het is waarschijnlijk van Assyrisch afkomst en destijds als overwinningsbuit naar Egypte gebracht. Het bevindt zich nu in het British Museum in Londen. |
Afbeelding 2.05Reliëf uit het paleis van de Assyrische koning Sennaherib [704 – 681 VC] in Nineveh, Mesopotamië. Een horizontale hoekharp, met plectrum bespeeld door martiale figuren. Dit was in de 7e eeuw VC aan het hof gebruikelijk bij offerplechtigheden en andere feestelijkheden. Wat de handjes op de snaarhouder betekenen is onbekend. De snaren zijn om de snaarhouder heen gewikkeld. Met afhangende koorden kan de stemming worden geregeld. Alle reliëfs zijn nu in het British Museum in Londen. |
Afbeelding 2.06 Een tuinfeest bij koning Assurbanipal [ 661 – 631 VC], de kleinzoon van Sennaherib, de vorige koning van Assyrië. Hij viert een overwinning met muziek van de verticale Assyrische hoekharp, een groot instrument met veel snaren en lang aflopende stemkoorden. Als teken van zijn overwinning op de Elamieten, hangt het hoofd van de verslagen koning Teumman van Elam in de boom vlakbij de harpist. Dit reliëf komt uit het paleis te Nineveh, Mesopotamië [nu Irak]. Het bevindt zich nu in het British Museum in Londen. |
Afbeelding 2.07 Detail van een muziekoptocht. Een Assyrisch militair orkest met hoekharp, dubbelfluit en een instrument dat niet goed te determineren is. Dat laatste komt omdat er een stuk van het reliëf is weggevallen en het vervolgens verkeerd in elkaar is gelijmd. Het kan een horizontale hoekharp zijn maar ook een psalter. De afbeelding bevond zich in het paleis van koning Assurbanipal [661 – 631] in Nineveh, Mesopotamië. Het is nu in het British Museum in Londen |
Afbeelding 2.08 Een lange rij Elamitische hoekharpen.De Assyrische koning Assurbanipal[661 – 631] heeft zojuist de Elamieten, een volk dat woonde in Elam [Mesopotamië], verslagen. Met de muziek wil het overwonnen volk de koning gunstig stemmen. Het reliëf was in het paleis in Nineveh en is nu in het British Museum in Londen. |
Afbeelding 2.09 Horizontale hoekharpen begeleiden een plengoffer voor een gedode leeuw. De Assyrische koning Assurbanipal [661 – 631] was beroemd als leeuwenjager en de reliëfs over de jacht staan vol beeldverhalen van deze koninklijke jachtpartijen. Maar hij eert de gedode dieren na afloop van de jacht ook met plechtige offers. Deze reliëfs waren in het paleis in Nineveh [Mesopotamië] en bevinden zich nu in het British Museum in Londen. |
Afbeelding 2.10 Fragment van een stenen beeldje, gevonden in Israël bij opgravingen in Yanneh Yam. Het dateert uit de 2e eeuw VC en is Grieks/Hellenistisch van stijl. De Grieken beheersten in die tijd, na Alexander de Grote [4e eeuw VC], grote delen van de Oostelijke Middellandse Zeekust. Van daaruit werd de invloed van hun cultuursteeds groter, tot ver in India. |
Afbeelding 2.11 Griekse hoekharp, geschilderd op een Attische roodfigurige vaas. De Griekse vazen uit deze periode waren voorzien van rode figuren op een zwarte achtergrond of van zwarte figuren op een rode achtergrond. Op deze afbeelding speelt de muze Terpsichore op een hoekharp met grote gebogen klankkast en ongeveer 12 snaren. De vaas dateert uit de 5e eeuw VC en is nu in het British Museum in Londen. |
Afbeelding 2.12 Een Griekse vaas uit Apulië [Italië], een Griekse nederzetting. Hier gingen veel Griekse ondernemers en kunstenaars naar toe, vooral toen Athene en Sparta voortdurend met elkaar in oorlog waren in de 5e en 4e eeuw VC.. Op deze vaas is het verhaal geschilderd van Menelaos en Helena met erboven zwevend Eros, gecompleteerd door een harpiste met een Apulische hoekharp. De vaas dateert uit de 3e eeuw VC en staat nu in het Museum in Boston, USA |
Afbeelding 2.13 Attische vaas uit Apulië [Italië] met als harpiste een Maenade, met op de bank een rustende man en achter hem een Satyr. Maenaden en Satyrs waren volgelingen van Dionysos, de god van de drankfeesten. De Apulische hoekharp heeft langs de klankkast en rij ‘stekels’ lopen. Het is niet bekend waarvoor dat is. De vaas dateert uit ca 350 VC en is nu in het Metropolitan Museum of Art in New York, USA. |
Afbeelding 2.14 Baktrische hoekharp. Baktrië lag tussen Afghanistan en Iran [Perzië]. Hun cultuur was een mengsel van Griekse en Perzische stijlen in de tijd rond het begin van onze jaartelling. Dit kalkstenen fries komt uit een klooster en bevindt zich nu in de Hermitage in St.Petersburg [Leningrad], Rusland. Van de harp is weinig over. Aan het stuk klankkast met snaren is echter te zien dat het om een hoekharp gaat zoals die in die tijd zowel in Perzië als in Griekenland bespeeld werd. |
Afbeelding 2.15 Terracotta beeldje met een fragment van een Chinese hoekharp,de KongHou.Het is in1959 gevonden in een graf uit de Sui dynastie [589 – 618 AD]. De Chinese harp had een duidelijke steun onder de harp die op de grond of in een gordel om het middel rustte. |
Afbeelding 2.16 Muziekgezelschap in processie in de periode van de Sui en Tang dynastie [581 – 907 AD] Luiten, fluiten, panfluit, hoekharp Kong Hou en een klokkenspel begeleiden de zang. Dit is een muurschildering, gevonden in de Dunghuan Grotten in China. |
Afbeelding 2.17 Grote Chinese hoekharp Kong Hou, bespeeld tijdens een hoffeest. Dit is een klein onderdeel van een groot scherm met tal van activiteiten. Het dateert uit de Ming dynastie [16e eeuw AD] die een opleving van de oude muziek stimuleerde. De naam van het scherm is “Hofleven” en het is gemaakt door Ch’iu Ying. Het scherm bevindt zich nu in het British Museum in Londen. |
Afbeelding 2.18 Japanse hoekharp, de Kugo, afgebeeldop een boekrol. Het lijkt meer een artistieke weergave van een instrument.Hij dateert uit de 14e eeuw AD. Wel een bewijs dat er toen ook in Japan harp werd gespeeld. |
Afbeelding 2.19 Moderne reconstructie van de Japanse Kugo. Hij heeft 23 snaren. De stemkoorden onderaan de snaarhouder lijken wat op die uit de Assyrische tijd [7e eeuw VC] waar de hoekharp ook vandaan kwam. Deze harp bevindt zich in het Sho-sho-in Repository in Nara, Japan. |
Afbeelding 2.20 Bronzen beeld van de “Vliegende engel met harp” Ho-o-Do By Doin, uit de 10e eeuw AD. Deze harp is mogelijk het voorbeeld voor de moderne kugo van afbeelding 2.19. Verder is er niets over bekend. |
Afbeelding 2.21 Moderne kugo, waar ook echt op gespeeld kan worden.Het aantal snaren benadert dat van de harpen van tegenwoordig. Hij lijkt niet eenvoudig te bespelen door zijn omvang. Hij heeft 23 snaren. |
Afbeelding 2.22 Indonesische hoekharp van de Dayaks, die op Borneo/Kalimantan wonen. Een vrij kleine harp met 5 snaren. Hij wordt horizontaal of verticaal bespeeld al naargelang de speler zit of staat. Dit instrument is waarschijnlijk uit de 19e of 20ste eeuw, maar de traditie is veel ouder. |
Afbeelding 2.23 Hoekharp uit de volksmuziek van Georgië[ten zuiden van Rusland]. Een eenvoudige klankkast met 6 snaren, bevestigd aan een snaarhouder met stempennen. Deze snaarhouder heeft openingen, waarschijnlijk om de harp beter vast te kunnen houden voor het geval ermee moet worden gelopen. Het is een 20ste-eeuws instrument maar de traditie is veel ouder. |
Afbeelding 2.24 Reconstructie van een hoekharp die bij opgravingen in brokstukken werd gevonden. De vindplaats is een grafkamer in Pasyryk, Altai gelegen in West-Siberië. De vondsten dateren uit de 5e eeuw VC. De harp moet dus ook zo oud zijn. Verdere gegevens zijn niet bekend. De vorm van de harp lijkt wel op soortgelijke volksinstrumenten uit Azië. Vandaar dat reconstructie mogelijk was. |
Afbeelding 2.25 Byzantijnse hoekharp in een ensemble met koorzang op een muurschildering in een kerk in Prizren, Slovenië. De voorstelling dateert uit ca 1300 AD. Het lijkt of deze harp een zuil heeft maar het is een stuk van het paneel dat achter de musici staat. Verder is er weinig over te vinden. Het lijkt een hoekharp in Perzische stijl te zijn, met een sierlijke hoge klankkast en ongeveer 12 snaren. |
Afbeelding 2.26 Een schitterende hoekharp op een prentbriefkaart uit Turks Cyprus maar gedrukt in Instanbul, Turkije. Het instrument is kostbaar uitgevoerd en staat op een hoge standaard. Er is verder geen uitleg bij op de kaart. De voorstelling is waarschijnlijk geschilderd in de tijd van de Perzische miniaturen, rond de 15e eeuw AD. |
Afbeelding 2.27 Perzische hoekharp. Perzië heet nu Iran. Deze plaat uit de 15e eeuw stelt zingende en spelende mensen voor tijdens het vieren van het Lentefeest. De grote harp heeft ongeveer 12 snaren en een steun die in de gordel past. |
Afbeelding 2.28 Perzische hoekharp. Detail van een illustratie in het “Book of Kings” een Perzisch manuscript uit de 16e eeuw. Deze afbeelding stelt een huwelijksfeest voor. Met een grote harp wordt het feest opgeluisterd. Deze harp heeft veel snaren die met een soort klepjes langs de snaarhouder gestemd kunnen worden. Het manuscript bevindt zich in het Metropolitan Museum of Art in New York, USA. |
Afbeelding 2.29 Perzische hoekharp. Detail van een Perzische miniatuur. Zo kun je dus ook te paard harp spelen. De harp heeft ca 10 snaren en een sierlijke klankkast.Deze tekening dateert uit de 17e eeuw en bevindt zich nu in het National Scottish Museum in Edinburgh. |
Afbeelding 2.30 Een Spaans/Moorse hoekharp, bespeeld door een muzelman, rechts op de afbeelding, uit de tijd dat het zuiden van Spanje geregeerd werd door sultans, die overigens bevriend waren met de christelijke koningen in het noorden vanSpanje. Dat resulteerde in een unieke culturele uitwisseling. De Spaanse koning Alfonso X el Sabio [1221 – 1284] maakte gebruik van deze vriendschap door kunstenaars van alle gezindten samen te brengen en ze een geweldig kunstwerk te laten maken in de vorm van twee grote boeken; een liedboek of cancionero, met de “Cantigas”, de zangen ter ere vanMaria, en een Libro de losJuegos, een boek vol spellen zoals het schaakspel op deze plaat. De boeken bevinden zich in het Escorial in Spanje. |
Afbeelding 2.31 Harpiste met een enorme hoekharp uit Constantinopel [nu: Istanbul], Turkije. De houtsnede is van Melchior Lorich [ca.1558] en bevindt zich in de Kunsthalle in Hamburg, BRD. Van speelster en harp zijn verder geen gegevens te vinden. |